مثلث مالی : صنعت بیمه ، صنعتی متفاوت و بیمه های ایرانی ، شرکتهای توانمندی هستند.
این تعریف کلی احمد رضا ضرابیه مدیرعامل بیمه سامان از صنعت بیمه ایران است . ضرابیه دلیل این تمایز و توانمندی را وجود نهاد ناظری می داند که درمراقبت از شرکت های بیمه درامر سرمایه گذاری ها مسلط است .
نتیجه نظریه او میتواند این باشد که ، ” مشتری شرکت بیمه ایرانی میتواند اطمینان داشته باشد ، اگر منابعاش را در اختیار یک شرکت بیمه قرار دهد یک نهاد ناظر دولتی از آن مراقبت میکند که این شرکت منابع را چگونه سرمایهگذاری میکند دیگر اینکه سرمایهگذار شرکت بیمه و کسی که میخواهد سهم شرکت بیمه را در بازارسرمایه بخرد، میتواند اطمینان حاصل کند که این صنعت، صنعت خاصی است، بطوریکه اگر فردی با منابع و نقدینگی خود، سهام یک شرکت بیمه را بخرد میداند که یک نهاد نظارتی با مجموعهای از مصوبات شورای عالی بیمه از سرمایهگذاری او مراقبت میکند.
ضرابیه با مقایسه صنعت بیمه در دو کشور دوست و همسایه ایران و ترکیه یاد آورشد : بخش عمدهای از بیمههای زندگیای که در کشور ترکیه فروخته میشوند در قالب بانک ـ بیمه است ، یعنی بانکها متولی اصلی عرضه بیمه های زندگی در ترکیه هستند ، هر فردی که بخواهد از بانک، وام مسکن یا اتومبیل بگیرد و یا از کارت اعتباری استفاده نماید ،باید بیمه عمر داشته باشد . درحالیکه درایران بیمه های عمر به صورت اختیاری و توسط شبکه فروش متخصص که برای عرضه محصولات بیمه های زندگی تربیت شده اند ، به فروش می رسد .
بنظرمدیرعامل بیمه سامان این می تواند تبدیل به الگویی موفق برای عرضه سایر خدمات باشد .
مدیرعامل بیمه سامان با حضور در میزگرد بیمه داری نوین با موضوع “ریسک سرمایهگذاری در سال ۹۹ و افق ۱۴۰۰ ” دراین باره توضیح بیشتری داد : همانطور که بیان کردم صنعت بیمه صنعتی است که به شدت رشد و توسعه خواهد کرد و یکی از حوزههایی که رشد و توسعه بسیاری خواهد داشت شبکه فروش شرکتهای بیمه است. در شبکه فروش افراد متخصص حضور دارند و توسط شرکت بیمه و بیمه مرکزی آموزش میبینند و با دریافت مجوز ، محصولات و خدمات یک شرکت بیمه از جمله بیمههای عمر و تشکیل سرمایه را که ابزار مالی محسوب میشوند به مردم معرفی می کنند ، این فرآیند در حال رشد شدیدی است.
به عنوان مثال ، محصول بیمه عمر و تشکیل سرمایه محصولی نیست که شدت تأثیرپذیری زیادی از محیط تورم و تورم بالا داشته باشد ، اتفاقا محصولات بیمه ای خود را با نرخ تورم، تنظیم میکنند.
ضرابیه یاد آورشد : البته دو موضوع تحلیل سناریو و تست استرس باید به صورت روزمره در دستور کاربیمه گرقرارگیرد. بطوریکه وقتی یک شرکت بیمه میخواهد در مناقصه شرکت بزرگی حاضرشود، باید بلافاصله تست کند که اگر بیمهنامه صادر شود ، حق بیمه به موقع وصول می شود ؟ ریسک وصول مطالبات از این بیمه گذار بزرگ چقدر است؟ اگر بیمهنامه بزرگی صادر و حق بیمه به حوزه سرمایهگذاری اختصاص داده شود ، ریسک نقدینگی بر بازدهی آن چقدر تأثیردارد ؟ وقتی سهمی فروخته می شود ، در روش گزارشدهی جاری که امروز تکلیف و شفاف شده است مشخص می شود ، میزان سود مشارکت منافع برای بیمهگذاران تأمین می شود یا سود سهام برای سهامداران ؟ چقدر کفه ترازو به سمت ذخایر فنی و چقدر به سمت حقوق صاحبان سهام میرود؟ در واقع این مطالب ، موضوعاتی هستند که به روشهای تصمیمگیری مبتنی بر تحلیل سناریو احتیاج دارند.
مدیرعامل بیمه سامان یادآورشد : همانطور که میدانید کمیته صیانت در بیمه مرکزی این ضابطه را به درستی برای شرکتهای بیمه تعیین کرده است که درآمد حق بیمه و سرمایه نگهداری شرکتهای بیمه نباید از سه برابر حقوق صاحبان سهام فراتر رود . این نکته مهمی است که در سالهای آینده علاوه بر جذاب کردن بازار اتکایی کشور، سرمایهگذاری در سهام شرکتهای بیمه اتکایی گزینه خوبی برای سرمایهگذاران باشد و این فضا را ایجاد کرده است که شرکتهای بیمه باید به صورت مستمر با افزایش عملیاتشان، سرمایه خود را افزایش دهند. با توجه به موضوع سهم حق تقدم و تسهیلاتی که برای این موضوع مطرح شد، فرصت برای شرکتهای بیمه وجود دارد که بتوانند از این مزیت استفاده کنند تا سرمایه خود را در راستای تکالیفی که برایشان تعیین شده است، افزایش دهند.
احمد رضا ضرابیه در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه ” آیا شرکتهای بیمه با ابزارهای موجود میتوانند ظرفیت سرمایهگذاری خود را افزایش دهند؟ گفت : زمانیکه تخصیص داراییهای شرکتهای بیمه را با یکدیگر مقایسه میکنیم به ویژه شرکتهایی که در بازارهای بینالمللی فعالیت میکنند؛ این موضوع را باید مد نظر قرار دهیم که وقتی یک مجموعه بزرگ بیمهای بخش زیادی از منابع خود را به اوراق مشارکت تخصیص میدهد یعنی محدوده عملیات بیمهگری و محدوده و حوزه بازارهای سرمایه آنها به یک کشور محدود نیست و در کشورهای مختلف هم کار بیمهای و هم سرمایهگذاری انجام میدهند.
ضرابیه با بیان اینکه بازده سرمایهگذاری و ریسک در هر کدام از کشورها متفاوت است، ادامه داد : مدیران سرمایهگذاری براساس ریسک وبازدهی سرمایه گذاری میکنند ، بخشی از منابع در کشوری که ریسک آن کمتر و بازده آن نیزکمتر است و بخشی را در کشوری که ریسک بیشتر و البته بازده بیشتری دارد،سرمایه گذاری می کنند.
وی افزود : با توجه به وضعیت موجود کشور و افزایش نرخ دلار نسبت به ریال به ویژه در یک سال گذشته ، صنایعی که سالهای سال از بحث سهم صادرات کشورمان دور بوده و مهجور ماندهاند مجدداً به آن بازگشتهاند و صادرات شرکتهای زیادی در حوزههای مختلف از جمله صنعت و کشاورزی و مواد غذایی رونق پیدا کرده است؛ چون قبل از این یک دلار چهار هزار و ۲۰۰ تومان بود؛ ولی امروز پس از صادرات، میزان بیشتری ریال، عایدشان میشود و این میتواند به آنها کمک کند طرحهای توسعه داخلی خود را بهتر مدیریت و به این ترتیب پیشرفت کنند.
مدیرعامل بیمه سامان گفت : در صنعت بیمه نیز باید به این موضوع توجه خاصی داشته باشیم؛ اگر شرکتی بتواند عملیات بیمهگری را در یکی از کشورهای همسایه ایجاد کند منابع حاصل از درآمد حق بیمه در آن کشور را میتواند در آن کشور سرمایهگذاری کند و به این ترتیب به داراییهای سرمایهگذاری خود تنوع ببخشد. ممکن است در آن کشور هم اوراق مشارکت بانکی و سپرده بانکی بخرد؛ ولی ریسک آن کشور با سایر کشورها وضعیت یکسانی ندارد و باعث کاهش ریسک شرکت بیمه میشود.
ضرابیه افزود : در مورد محصولات بیمهای، باید به این نکته توجه کنیم که بسیاری از بیمههای زندگیای که در کشور فروخته میشوند بیمهنامههای کوتاه مدت نیستند؛ بلکه محصولاتی از جنس عمر و تشکیل سرمایه هستند که بازده قطعی را با بازده تضمینی متفاوت میبینند؛ به تعبیر دیگر یک شرکت بیمه به بیمهگذارانش میگوید؛ اگر از من بیمه عمر بخرید به شما سود میدهم؛ ولی این سود ، سود حداقلی است. این موضوع، موضوع جدیدی با عنوان سود مشارکت منافع بیمهگذاران است که اگر شرکت بیمه بیش از ۱۸ درصد بازده داشت ۸۵ درصد آن متعلق به بیمهگذاران است و در قالب حساب سود مشارکت به شرکت بیمه پرداخته میشود و این به طور مشخص باعث افزایش ذخایر ریاضی شرکتهای بیمه میشود. ذخایر ریاضی شرکتهای بیمه برای بیمهگذار، «دارایی» و برای بیمهگر، «بدهی» است که در ترازنامه مینشیند و با نرخ «تضمین به اضافه قطعی»، افزایش سالانه پیدا میکند. محصولات بیمهای که در ایران فروخته میشوند عموماً خود را با نرخ تورم تنظیم میکنند.
او به این نکته که در بازارهای منطقهای، فرصتهای زیادی برای سرمایهگذاری وجود دارد ، کرد و افزود : به عنوان مثال صنعت بیمه ترکیه بی شباهت به صنعت بیمه ایران نیست ، بیمههای زندگی این کشور نیز ،هموزن بیمههای زندگی کشور ماست. بخش عمدهای از بیمههای زندگیای که در کشور ترکیه فروخته میشوند در قالب بانک ـ اینشورنس یا بانک ـ بیمه است؛ یعنی بانکها متولی اصلی عرضه بیمه زندگی در ترکیه هستند. تصور کنید فردی از یک بانک، وام مسکن یا اتومبیل بگیرد یا کارت اعتباری بگیرد. بانک میگوید؛ از من تسهیلات دریافت میکنید و حتماً باید خود را بیمه عمر مانده بدهکار کنید که مطمئن شوم؛ اگر برای شما اتفاق افتاد بانک میتواند تضمین کند به این دلیل که بازار بدهی بانکی در آنجا رونق دارد. برخی بانکهای فعال، وام مسکن و اتومبیل و اعتباری ارائه میدهند؛ به همین دلیل آن بخش از بیمه فعال است و رشد میکند.
ضرابیه یاد آور شد :اما ، ما در ایران به روش پیشرفتهای بیمه عمر میفروشیم؛ ما با اتکا به شبکه فروش آموزشدیده و متخصص، بیمهنامه عمر را به عنوان یک ابزار صرفاً سرمایهگذاری به مصرفکننده یا بیمهگذار میفروشیم؛ اینجا محصول به صورت اختیاری فروخته می شود ، که می تواند الگویی موفق برای فروش سایر خدمات بیمه باشد .
مدیرعامل بیمه سامان تصریح کرد : نکته دیگر اینکه صنعت بیمه ایران بلوغ پیدا کرده است. بیمه مرکزی ایران، آییننامه اکچوئر رسمی دارد ، در سال ۹۸ و سپس در سال ۹۹ به صورت مشخص همه شرکتهای بیمه الزام پیدا کردند که در مجامع عمومی شرکتهایشان علاوه بر انتخاب حسابرس و بازرس مستقل توسط سهامدار و مجمع، اکچوئر مستقل هم انتخاب کنند این روند در صورتجلسه سال جاری شرکتهای بیمه وجود دارد و اجرا شد و اکچوئران رسمی آموزش میبینند و مورد تأیید بیمه مرکزی قرار میگیرند و با شرکتهای بیمه قرارداد میبندند و روی صورتهای مالی شرکتهای بیمه بحث شفافیت گزارشدهی مطرح میشود.
ضرابیه اضافه کرد : علاوه بر گزارش حسابرس و بازرسی مستقل که باید بدانند در یک سال مالی که گزارش حسابرسی شرکتهای بیمه استاندارد IFRS ، اکچوئر مستقل هم با نگاه بلندمدت میآید و ریسک شرکت را ارزیابی میکند و روی کفایت ذخایر شرکتهای بیمه اظهارنظر میکند و این یک اتفاق میمون و خیلی خوب در کشورمان است.
وی با اشاره به اینکه برداشتش از این موضوع این است که هیچ نهادی مجهزتر و قویتر از بیمه مرکزی برای نظارت بر بیمههای زندگی و مستمری و صندوقهای بازنشستگی وجود ندارد ، گفت : این درحالی است که این ساز و کار به خوبی در کشورمان ایجاد شده است .
ضرابیه دراین باره که سقف ریسک پذیری یک شرکت فعال بیمهای تا کجاست ؟ متذکرشد : در اساسنامه شرکتهای بیمه موضوع سرمایهگذاری به عنوان بند چهارم موضوع اصلی فعالیت شرکتهای بیمه به صورت شفاف اضافه شده است؛ البته نه با قید اولویت، بلکه در کنار وظیفه بیمهگری و سایر وظایفی که شرکتهای بیمه دارند؛ بنابراین شرکتهای بیمه ذاتاً با توجه به نوع فعالیتشان در کشورمان و سایر کشورهای دنیا شرکتهای سرمایهگذاری محسوب میشوند و عملیات سرمایهگذاری و پذیرفتن ریسک سرمایهگذاری یکی از اصلیترین فعالیتهای این شرکتها محسوب میشود.
وی ادامه داد : در یک شرکت بیمه به صورت دورهای و سالانه کمیتههای سرمایهگذاری برگزار میشود که مسئولیت این کمیتهها در انتهای هر سال مالی، تخصیص دارایی است؛ یعنی میزان داراییهایی را که در اختیار داریم در کلاس داراییهای موجود در کشورمان وجود دارد تقسیم میکنیم و انتخاب داراییها را بر اساس ریسک و بازده کلاس دارایی انجام میدهیم با توجه به آخرین داده تاریخیای که در شش ماه یا یک سال و حتی تا سه سال گذشته وجود دارد و بازارهای مختلف مانند سهام، اوراق مشارکت، سپردههای بانکی، مسکن و … را به صورت Real estate نگاه میکنیم که چقدر در گذشته بازده داشتند و چقدر ریسک داشتند و بر اساس تعهداتی که داریم داراییهایمان را به آن کلاس داراییها اختصاص میدهیم.
وی اضافه کرد : یک شرکت بیمهای که در رشته زندگی و غیر زندگی فعالیت میکند؛ بیمهنامههایی که صادر میکند یک دوره تعهد دارند؛ البته بر اساس آییننامه شماره ۶۸ شورایعالی بیمه شرکتهای بیمه در این دوره میزان سودی را متعهد میشوند؛ به عنوان مثال وقتی بیمهنامه عمر و تشکیل سرمایه صادر میشود، به مدت ۱۰ سال سود فنی را به صورت تضمینی به بیمهگذار با نسبتی به میزان ۱۸ درصد متعهد میشویم؛ بنابراین بیمهنامههای سنوات گذشته را بررسی میکنیم تا بدانیم چقدر روی آن و با چه نرخی متعهد هستیم و بر اساس آن میگوییم؛ مثلاً تا ۵ سال آینده نرخ ۱۸ درصد مینیمم را متعهد هستیم و بر این اساس متوجه میشویم که چقدر منابع جمع کردهایم و در کدام داراییها میتوانیم سرمایهگذاری انجام دهیم.
مدیرعامل بیمه سامان با بیان اینکه بدون تردید شرکت ها همه داراییهای خود را در بازار پر ریسکی مانند بازار سهام سرمایهگذاری نمیکنند، گفت: تحقیقات نشان می دهد ، شرکتهای بیمه بخش زیادی از سرمایهگذاریهایشان را چه در ایران و چه خارج از آن ، روی دادههای کم بازده و کم ریسک، مانند سپردههای بانکی و اوراق مشارکت دولتی سرمایهگذاری کردهاند؛ چون نسبت به بیمهگذارانشان بعضاً متعهد هستند. این تعهد هم می تواند مشخصاً قید شده باشد و یا این که تعهد را خودشان ایجاد میکنند تا بتوانند در بازار رقابتی، رقابت کنند. به عنوان مثال شرکت بیمه ادعا می کند ، پاسخگوی نرخ سود فنیای که به بیمهگذار متعهد شده است ، می باشد و برای آن باید بخشی از منابع خود را در داراییهای با تضمین قرار دهد.
ضرابیه درباره وضعیت صنعت بیمه از منظر رشد ، یادآورشد : صنعت بیمه ما به ویژه در حوزه بیمههای زندگی رشد خوبی در سنوات گذشته داشته است. افزایش ضریب نفوذ کشور به صورت کلی و جزئی برای بیمههای زندگی و غیر زندگی در سالهای گذشته رشد قابل توجهی داشته است ، این طور نیست که ضریب نفوذ ، بالا بوده باشد و اینک شاهد افت یا کاهش پرتفوی بیمه های زندگی باشیم.
وی ادامه داد : در توسعه صنعت بیمه به شدت رشد کردهایم و در مقایسه با دیگر صنایع ، بیمه وضعیت مطلوبتری دارد ، این درحالی است که رشته بیمههای زندگی هم در سالهای گذشته رشد خوبی داشته است که یکی از علتهای آن افزایش فرهنگ مردم و افزایش توان شبکه فروش در ارائه خدمات مشاوره مالی به بیمهگذاران بوده است.
مدیرعامل بیمه سامان گفت : در صنعت بیمه کشورمان نمایندگان زیادی به مردم برای خرید بیمههای زندگی به عنوان یکی از ابزارهای مدیریت ثروت، خدمات مشاوره مالی میدهند و صنعت بیمه یکی از کارفرمایان موفق و معتبر کشور است که نه تنها توانسته اشتغالزایی بسیاری در کشور داشته باشد؛ بلکه توانسته است به صورت مرتب تعهدات خود را در قالب پرداخت حقوق کارکنان و کارمزد نمایندگان بدون تعویق و به صورت تشویقی ارائه دهد.
ضرابیه درپاسخ به این پرسش که بیمه های ایرانی در سرمایهگذاری ها تاچه حد متناسب آییننامههای شورای عالی بیمه حرکت کردهاند؟توضیح داد : دراین باره به صورت مشخص آییننامه ۹۷ مصوب شورایعالی بیمه و مصوبه خردادماه ۱۳۹۸ را داریم. آییننامه شماره ۶۸ در حوزه بیمههای زندگی و آییننامه شماره ۶۹ توانگری مالی را داریم و همینطور استانداردهای حسابداری و شماره ۲۸ و روش گزارشدهی جدیدی که برای شرکتهای بیمه تعیین شده است. هر کدام از اینها از یک جنبه، شفافیت و توانایی ایفای تعهد یک شرکت بیمه را مشخص میکند.
آییننامه ۹۷ میگوید؛ شما در چه حوزههایی میتوانید چقدر منابع سرمایهگذاریتان را تخصیص دهید. آییننامه توانگری مالی، ریسکهای یک شرکت بیمه را که در معرض آن قرار میگیرد، مانند ریسک بازار و نقدینگی و اعتباری را از جنبههای مختلف میسنجد و میبیند که چقدر سرمایه در اختیار دارد تا بتواند خود را در مقابل این ریسکها محفوظ نگه دارد. آییننامه ۶۸ ذخایر شرکتهای بیمه را مشخص میکند که چقدر باید ذخیره بگیرید تا طرف چپ ترازنامهتان بتواند قوی باشد تا تعهدات بیمهنامههای بلندمدت را ایفا کند و همینطور استاندارد شماره ۲۸ و روش گزارشدهی جدید صنعت بیمه تفکیک سرمایهگذاریهای شرکت بیمه از محل منابع زندگی و غیر زندگی را شفاف میکند که مقوله پر اهمیتی هم برای سهامداران شرکت بیمه و هم برای بیمهگذاران یک شرکت بیمه است.
وی ادامه داد : یکی از اصلیترین وظایف شرکتهای بیمه در حوزه سرمایهگذاری، مدیریت دارایی و بدهی است. با توجه به اینکه شرکتهای بیمه خود را مدیر ریسک میدانند؛ یکی از اصلیترین ریسکهایی که در معرض آن قرار میگیرند، ریسک سرمایهگذاری است و شرکتهای بیمه به عنوان سرمایهگذاری نهادی، ابزارهای مختلفی را برای خود تعبیه کردهاند و مقررات برایشان تکلیف شده است تا بتوانند ریسک را بهتر مدیریت کنند، آییننامه ۹۷ مصوب شورایعالی بیمه و در عین حال آییننامه ۹۳ شورایعالی بیمه با موضوع حاکمیت شرکتی، تشکیل کمیته مدیریت ریسک در شرکتهای بیمه را مطرح میکند که به طور مشخص یکی از اصلیتری ریسکهایی که مجبوریم به آن بپردازیم ریسک سرمایهگذاری و نقدینگی است که مطرح شد.
مدیرعامل بیمه سامان گفت : امروز بازار سرمایه وضعیت خوبی دارد شاید موقعیت خوبی برای مردم باشد که با محصولات یک شرکت بیمه بیشتر آشنا شوند؛ مثلاً محصول بیمههای عمر و تشکیل سرمایه که منابع بیمهگذاران را توسط سرمایهگذاران قوی با عنوان شرکتهای بیمه در بازارهای مختلف از جمله بازار سرمایه سرمایهگذاری میکنند و بیمهگذار و مشتری اطمینان مییابند که منابعشان توسط یک تیم متخصص در بازار، سرمایهگذاری میشود.
وی درباره نقش تحول دیجیتال درشرکت های بیمه متذکر شد : دیجیتال ، یک الزام برای بقای شرکتهای بیمه است. اگر نتوانیم در تحول دیجیتال، منطبق با نیازهای ذینفعانمان که یکی از آنها بیمهگذاران هستند عمل کنیم در بازه کوتاهی بقاءشان زیر سؤال میرود.
ضرابیه با بیان اینکه صنعت بیمه در کدام بخشها سرمایهگذاری میکند ؟ گفت : در آیتی سرمایهگذاری می شود یا در استارتآپها؟ به نظرم حوزهای که شرکتهای بیمه باید وارد آن شوند این است که باید اکوسیستم نوآوری را در صنعت بیمه ترویج کنند. شرکتهای بیمه باید بتوانند بسترهای توسعه و خلاقیت را ایجاد کنند؛ یعنی شرکتهای سرمایهگذاری خطرپذیر و صندوقهای نوآوری ایجاد کنند و شتابدهنده ایجاد کنند ، بستری که شرکتهای استارتاپ در آن فعالیت و رشد کنند و شکوفا و بالغ شوند ؛این چیزی است که باید شرکتهای بیمه در آن سرمایهگذاری کنند.
مدیرعامل بیمه سامان گفت : موضوع دیگر اینکه با توجه به پیچیدگیهایی که محیط مقرراتی برای مدیریت اجرایی بیمه ایجاد کرده این است که این موضوع ذات صنعت بیمه در همه جای دنیاست مقررات متفاوت و ویژهای از هر جای دنیاست؛ مثلاً IFRS17 هنوز در دنیا پیادهسازی نشده است یا سالونسی دنیا اخیراً راهاندازی شده است. مقررات صنعت بیمه که از صنعت بیمه حفاظت و صیانت میکند از جمله آییننامه شماره ۶۹ توانگری مالی، حاکمیت شرکتی ۹۳، زندگی ۶۸ و همینطور استاندارد حسابداری فضا را از اینکه انسان بتواند ریسکهای شرکت بیمه را ارزیابی و پیشگیری کند و پیش اخطار بدهد کاسته است اینها در توان یک انسان یا تیم نیست ما به نرمافزار نیاز داریم. نرمافزاری که اطلاعات را بهروز دریافت کند و ریسکهای محیط را بهروز ببیند و بتواند به ما ابراز تصمیمگیری دهد و سناریوهای مختلف را تست کند. این یکی از الزامات و روشهای معمول مدیریت شرکتهای بیمه است و باید به سمت آن حرکت کنیم.