بارها شنیده و حتی دیده بودم مشتریان بانک ها درزمان درخواست وام از شعب ، شاهد آن رفتاری که ازمسوولین اعتبارات بانک انتظار دارند ، نیستند. معمولا پاسخ ها یا کوتاه هستند یا آنقدر پیچیده و بانکی که مشتری ترجیح می دهد عطای وام را به لقایش ببخشد.
مثلث مالی – لیلا اکبرپور: درست ۱۴ سال پیش یعنی سال ۲۰۰۶ زمانی که محمد یونس بانکدارو خالق بنگلادشی “وام خرد” ، جایزه صلح نوبل گرفت ، درایران نسبت تسهیلات به سپرده های بانکی به عدد ۱۱۱ درصد هم رسیده بود.
نسبت تسهیلات به سپرده ها در شبکه بانکی ایران طی سال های ۸۵ تا ۸۸ بین ۱۰۴ تا ۱۱۱ درصد بود. آن زمان استانداردهای جهانی توصیه می کردند این نسبت نباید بیش از ۸۰ درصد باشد . این درحالی بود که برخی از کارشناسان ایرانی درباره رشد نامتناسب مصارف بانک ها درقالب اعطای تسهیلات درمقایسه با منابع سپرده جذب شده هشدار دادند.
۱۴ سال پیش بانک های کشور درکنار منابع نقدی که از طریق جذب انواع سپرده ها و استقراض از بانک مرکزی تامین می کردند ، درصدد مدیریت بدهی ها بودند ، بدهی هایی که برای پوشش تقاضای وام دربازارایجاد شده بودند.
با مروراخبار بانک ها می بینیم ، توزیع منابع میان انواع وام ها که از نظر ریسک و مدت بازپرداخت متفاوت بودند ، به عنوان پرتفوی اعتباری مدیریت می شد. این درحالی بود که دستورالعمل تاسیس بانک های تخصصی قرض الحسنه درسال ۸۶ نیزتصویب شد.
بانک هایی که دراین سال ها درزمره بهترین بانک ها در میزان معوقات بانکی هستند و بیانگر این نکته مهم که تسهیلات خرد و مخاطبان آن که اقشار متوسط و رو به پایین مردم هستند، ریسک کمتری دارند و احتمال اینکه تسهیلات بزرگ ، معوقات بانکی و گاهی لاوصولی ها را ایجاد کنند بیشتر است .
بر اساس آمارهای اعلامی قابل اتکا ، وام های خرد در کنار معوقات کمتر، اشتغال بیشتری نیزایجاد کرده اند.
طبق آمارمنتشره بانک مرکزی ایران نسبت تسهیلات اعطایی به سپرده های بانکی درپایان بهمن ماه ۹۸ حدود ۷۸/۴ درصد است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱/۸ واحد درصد کاهش دارد.
چرا برغم شواهد و مدارکی که از ریسک پایین تسهیلات خرد خبرمی دهند؟ چرا برغم آنکه دربرخی موارد سپرده های بلندمدت وثیقه تسهیلات می شوند؟ با متقاضی درخواست وام همکاری نمی شود ؟
علت اینکه برغم رشد سپرده ها ، نسبت تسهیلات اعطایی روند کاهشی دارد . چیست ؟
آیا بانک ها با منابع جذب شده بدهی های خود به بانک مرکزی را تسویه می کنند ؟ آیا سرمایه گذاری در بورس و عایدی آن بیشتر از نرخ سود تسهیلات و جمع آوری آن طی ۳۶ ماه است ؟
داستان دنباله داروام های بانکی
بارها شنیده بودم مشتریان بانک ها درزمان درخواست وام از شعب شاهد آن رفتاری که ازمسوولین اعتبارات بانک انتظار دارند ، نیستند. معمولا پاسخ ها یا کوتاه هستند یا آنقدر پیچیده و بانکی که مشتری ترجیح می دهد عطای وام را به لقایش ببخشد.
شاید همین فرهنگ اعطای وام درشعب بود که موجب تشکیل صندوق های خانوادگی شد. صندوق هایی که با قید قرعه مبلغ جمع شده را به هریک از اعضا می پردازند و مشکلات مالی کوچک او را حل می کنند.
یکی از دوستانم درپایان سال ۹۸ به وام یک صد میلیون تومانی نیازداشت و دریکی از بانک های خصوصی کشور یک حساب سپرده بلند مدت متوسط نیزداشت . به چند شعبه مراجعه کرده و موفق نشده بود وقتی با من درمیان گذاشت گفتم معمولا پایان سال بانک ها وام نمی دهند. اتفاقا ابتدای خرداد ماه دوباره با او صحبت کردم و با دلخوری گفت : ربطی به زمان ندارد ، شعب تمایلی به وام دادن ندارند.
برحسب شغل خبرنگاری دو طرحی که بانک مورد نظر او اطلاع رسانی کرده بود که وام می دهد و اتفاقا یکی از طرح ها مربوط به اعطای تسهیلات به سپرده گذاران بود را برایش تعریف کردم و او را راهی شعبه .
شب تماس گرفت و گفت : شعبه ای که حساب دارم درمنطقه اقدسیه است ، رفتم و خواستم با استفاده از ضمانت سپرده ام وام بگیرم کلا منکر شد. و طرح جدیدی که باید با سپرده جدیدی مدتی منتظر می ماندم ، معرفی کرد.
دیگرجوابی برای او نداشتم و سکوت کردم.
خودم به چند شعبه بانک مراجعه کردم و درمورد انواع تسهیلاتی که دارند ، پرس و جو کردم. متاسفانه این گفته که برخی از کارمندان اعتبارات ، حوصله مشتری را ندارند ، کمی حقیقت دارد. درمواردی پاسخ ها از روی بی حوصلگی است و خدا می داند در برخی موارد اگر کل مدارک مورد نیاز را هم روی میزشان قراردهید ، باز می گویند : فردا بیا.
چرا برخی از شعب از دستورالعمل های بانکی بی اطلاعند ؟ چرا می گویند دستورالعملی که می گویید را نشنیدم ! هنوز به دست ما چیزی نرسیده است ؟
آیا دستورالعمل های بانک ها مانند سالیان دور از طریق نامه رسان بانک برایشان ارسال می شود که اگر اینگونه هم باشد . بعد از گذشت چند ماه از انتشار آگهی ها بانک ها دررسانه ملی دیگر باید رسیده باشد.
لطفا به مشتریان با وفایی که سال ها پس اندازهای خرد خود را نزد شما به سپرده گذاشته اند ، یک پاسخ شفاف دهید. لطفا برای آن دسته از کارمندان بانک ها که در راه و رسم مشتری مداری کوتاهی می کنند ، تدابیری بی اندیشید.
